Problemli kreditlərə güzəştin verilməsi yenə də ən çox müzakirə edilən məsələlərdəndır.
Bu barədə Modern.az-a danışan iqtisadçı Vüqar Bayramov bildirib ki, Gürcüstan hökumətinin problemli kreditlərin bağışlaması qərarından sonra belə bir addımın Azərbaycanda tətbiqi imkanları xüsusilə müzakirə edilir.
Ekspert qeyd edib ki, MDB-də ipoteka keditlərinə güzəşt tətbiq edən Qırğızıstanla yanaşı Rusiya da problemli kreditlərin həllində daha yaxşı təcrübəyə malik olan ölkələrdən hesab edilir:
“Belə ki, Orta Asiya ölkəsində bağışlanan məbləğ az olsa da şimal qonşumuz kifayət qədər böyük məbləğdə kredit faizlərini silmişdi. Xarici valyutalarda olan kreditlərə güzəştin verilməsinin tərəfdarı kimi mən hələ 2015-ci ilin aprelində “üç tərəfli güzəşt mexanizmi” ilə bağlı təkliflərimi hökumətə təqdim etmişdim”.
İlk devalvasiyadan 3 ildən çox zaman keçdiyi bir halda indi kreditlərə güzəştin tətbiq edilməsi mümkündürmü? Əgər mümkündürsə bu hansı formada ola bilər?
İqtisadçı güzəştlərin tətbiqi ilə bağlı əsas sualları və eləcə də mümkün həlli yollarını aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar:
“2015-ci ilin apreli ilə müqayisədə bu kreditlərin əsas məbləğlərinin həcminin azaldığını nəzərə alsaq fərqin bank və Mərkəzi Bank tərəfindən kompensasiya edilməsi daha məqsədəuyğun olardı. Yəni, 2015-ci ildə üçtərəfli güzəşt mexanizmi aktual idisə indi ikitərəfli yanaşma daha uyğundur. Çünki əvvəlki təklif olunan güzəşt mexanizminin əsas iştirakçısı olan vətəndaşların müəyyən hissəsi artıq ödənişlər edib. Nümunə üçün: 1 dollar 0.78 manat məzənnəsi ilə 30 faizlə 10 000 min dollar kredit götürən vətəndaşın ilkin öhdəliyi 10 140 manat idisə devalvasiyalardan sonra bu rəqəm 22 100 manatadək yüksəlib. Təklif olunan mexanizm tətbiq edilən zaman Mərkəzi Bank sözügedən kredit üzrə 11 960 manatı qarşılayır, kredit borcu olan isə 10 140 manat öhdəliyini yerinə yetirir”.
V.Bayramovun sözlərinə görə, fərqli formada olsa da milli valyutada olan kreditlərə də güzəşt tətbiq edilə bilər:
“Belə ki, devalvasiya kredit öhdəliyi olan vətəndaşın xərclərini artırıb. Nəticədə, manatla kreditin qaytarılması üçün ailə büdcəsinin ayrılan məbləğin həcmi azalıb. Digər tərəfdən, bu kreditlər üzrə faizlər yüksək olduğundan da həmin kreditlərin qaytarılması müəyyən çətinliklər yaradır. Nümunə üçün: 30 faizlə 10 000 min manat kredit götürən vətəndaş əsas məbləği qaytarır, faiz isə (təxminən 3 min manat) bank və Mərkəzi Bank tərəfindən kompensasiya edilir”.
Ekspert qeyd edib ki, devalvasiyadan 3 ildən çox zaman keçdiyi üçün bu müddətdə borc öhdəliklərini artıq yerinə yetirmiş vətəndaşlarımıza digər stimullaşdırıcı tədbirlər tətbiq edilə bilə:
“Məsələn, onlar yenidən kreditə müraciət edən zaman daha aşağı faizli borc əldə etmək hüququ qazana bilərlər. Sözügedən vətəndaşlar üçün təşviq mexanizmlərinin işlənib hazırlanması mümkündür. Kompensasiyasının təklif olunması üçün ölkəmizin maliyyə imkanları var. Bu birdəfəlik ödənişdir və bu baxımdan da hökumət üçün gələcək öhdəlik yaratmır. Mərkəzi Bankın məlumatına görə, vaxtı keçmiş kreditlərin məbləği 1 milyard 748 milyon manatdır. Bu isə o deməkdir ki, hətta qeydiyyata düşməyən problemli kreditlərin də məbləğini nəzərə alsaq da belə öncə təklif edilən istiqamətlər üzrə güzəştlərin məbləği təxminən 1 milyard manat olacaq. Bu məbləği Mərkəzi Bank ilə yüksək faizli kreditlərdən faydalanan bankların qarşılamaq imkanı var.
Problemli kreditlərin həlli üçün 2008-ci ildən sonra 441 milyard dollara yaxın vəsait xərcləyən ABŞ təcrübəsi daxil olmaqla digər tərəflərin praktikası göstərir ki, güzəştlərin tətbiqi digər kreditlərin qaytarılması üçün çətinliklər yaratmır”.
