Vladimir Putin yeni siyasi ili zirvə görüşü ilə başladı. Onun dəvətilə Ermənistan və Azərbaycan liderləri Nikol Paşinyan və İlham Əliyev Moskvaya gəldilər. Putinə görə, Dağlıq Qarabağdakı sakit vəziyyət, nizamlanmanın əsas sahələrində növbəti addımları müzakirə etmək imkanı yaradır. Bu, Rusiya sülhməramlılarının missiyası, sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi, iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin açılması və humanitar məsələlərdir.
Ən yüksək səviyyədə üçtərəfli danışıqlar dekabrın sonunda məlum oldu. Erməni müxalifəti bunları bir şəkildə öyrənən ilk şəxslər idi. Yeni il tətilləri boyunca ona rəğbət bəsləyən telegram kanalları və KİV-lər Paşinyanın hələ “satılmamış məhsulları” Azərbaycana satacağndan şübhələnərək daimi isteriya vəziyyətində idilər.
Görüşdən bir neçə gün əvvəl müxalifət Kremldə Ermənistan və Qarabağın mənafeyinə zidd olan hər hansı bir qərarın hakimiyyət dəyişikliyindən sonra qanunsuz olaraq qəbul ediləcəyinə və təsdiqlənməyəcəyinə dair bir açıqlama verdi. Və 11 yanvar səhəri baş nazirin ən qızğın rəqibləri onun Rusiyaya uçmasına mane olmağa çalışdılar. Nəticədə İrəvan Zvartnots hava limanına gedən yol polisin köməyi ilə təmizlənməli oldu.
Vladimir Putin üçün Ermənistan və Azərbaycan liderləri ilə görüş bu ilki ilk üz-üzə ünsiyyət idi. Əliyev və Paşinyandan əvvəl prezident yalnız Aleksandr Lukaşenko ilə görüşmüşdü. Bu görüş isə 2020-ci ilin sentyabr ayının ortalarında olmuşdu. Görüşün tam olaraq necə hazırlandığı bəlli deyil.
Ümumiyyətlə, Kremlin bütün qonaqları iki həftəlik karantin tətbiq olunduqdan sonra dəvət olunur. Lakin bu dəfə bu tələb açıq şəkildə yerinə yetirilmədi. Ən azından Paşinyan 4 yanvarda nazirlərlə görüşdə iştirak etdi. Bundan əlavə, Yeni il tətillərində Ermənistan və Azərbaycan liderləri ən azı ailə üzvləri və dostları ilə ünsiyyət qurdular. Ən məntiqi izah Vladimir Putinin aşılanması olacaqdı, lakin Dmitri Peskov bu cür fərziyyələri qəti şəkildə rədd etdi. “Yoluxma baş verəndə bu barədə özü məlumat verəcək” -deyə cavab verdi.
Vladimir Putin heç bir tədbir görmədən qonaqları ilə görüşdü: hər ikisi də əl sıxdı və hətta çiyinlərinə vuraraq qucaqladı. Onun sözlərinə görə, Rusiya hər iki ölkə və xalqlarla tərəfdaş və yaxşı qonşuluq münasibətlərinə dəyər verir: “Təəssüf ki, genişmiqyaslı döyüş əməliyyatları böyük insan itkilərinə səbəb oldu. Qafqazdakı onsuz da çətin olan vəziyyəti daha da gərginləşdirdi və terrorizmin yayılma risklərini artırdı”.
Danışıqların təşkilatçısı qarşı tərəfləri maksimum dərəcədə ayırmaq üçün mümkün olan hər şeyi etdilər. Paşinyan və Əliyev növbə ilə və fərqli qapılardan iclas otağına daxil oldular. Və təəccüblü oval masada, üç qat sosial məsafəyə uyğun olaraq əyləşdilər.
Ermənistan və Azərbaycan liderləri məlum səbəblərdən bir-biriləri ilə əl sıxmadılar. Ancaq salamlaşdılar.
Rusiya liderinin sözlərinə görə, ötən ilin noyabrında imzalanmış Dağlıq Qarabağla bağlı üçtərəfli razılaşma ardıcıl olaraq həyata keçirilir – münaqişə zonasında vəziyyət indi sakitdir. 14 noyabrdan bəri artıq 48 mindən çox insan Qarabağa qayıdıb. 479 hektardan çox ərazi, 182 kilometr yol, 710 bina və tikili minalardan təmizlənib. Dağılmış binaların və digər infrastrukturun bərpası üçün işlər aparılır – bu məqsədlə Rusiyadan münaqişə bölgəsinə 800 tondan çox tikinti materialı və 1,5 milyon ton müxtəlif humanitar yardım çatdırılıb. Putin sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi prosesini, Rusiya sülhməramlılarının missiyasını və iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin blokdan çıxarılmasını da əhatə etdiyi nizamlanmanın əsas məsələləri ilə bağlı növbəti addımları müzakirə etməyin vaxtının gəldiyini vurğuladı.
Moskvaya yola düşməzdən əvvəl Nikol Paşinyan da iclasın gündəliyinin əsasən iqtisadi xarakter daşıdığını qeyd etmişdi. Bununla birlikdə, məhbusların, girovların və ölülərin cəsədlərinin mübadiləsi, axtarış-xilasetmə əməliyyatlarının miqyasının genişləndirilməsi ilə bağlı məsələlər İrəvan üçün daha aktual idi. Azərbaycan da öz növbəsində iqtisadi və infrastruktur cəhətdən münaqişə zamanı fəth edilmiş əraziləri ən qısa müddətdə ölkənin qalan hissəsinə bağlamağa imkan verəcək həllər axtarmaq niyyətindədir.
Əliyev artıq Ermənistan ərazisindən Naxçıvana gedən yolun və Dağlıq Qarabağ ərazisindəki iki hava limanının tikintisini elan edib. Həm də Bakı dəmir yolu infrastrukturunu inkişaf etdirməyə hazırlaşır. Əsas məsələ nəqliyyat dəhlizlərinin marşrutu və vəziyyəti, kimin və hansı şəraitdə idarə edəcəyi ilə bağlıdır.
Danışıqlar təxminən dörd saat davam etdi. Nəticədə Putin tərəflərin əldə etdiyi razılaşmalara hörmət göstərildiyi qənaətini dilə gətirdi və nəticədə Moskvada Qarabağın inkişafı ilə bağlı ümumi bir bəyanat imzalandı. Bəyanata görə, Rusiya, Ermənistan və Azərbaycan yaxın gələcəkdə konkret planlar təqdim etməlidirlər.
İlham Əliyev bölgədəki vəziyyətin nizamlanmasına gətirib çıxardığı bir nəticəyə meylindən danışdı. Ancaq Nikol Paşinyan Qarabağdakı münaqişəni “həll edilməmiş” adlandırdı və statusun hələ müəyyənləşdirilmədiyini vurğuladı. Həmçinin, Ermənistanın Baş naziri hərbi əsirlərlə bağlı məsələni həll olunmamış qaldığını dedi.
Amma hər 3 lider hazırlanmış bəyanatı imzaladı. Bu isə onu göstərir ki, Qarabağ problemi Moskvanın təşəbbüsləri ilə addım-addım həl edilir.
“Moskovskiy komsomolets”, 11 yanvar 2021.
Oxunub: 360
